Vụ nổ bom làm cho Tổng thống Philippines nuôi độc ác cảm với Mỹ - VnExpress

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: Reuters

"Tôi không có ý xong xuôi hay hủy bỏ đoàn kết quân sự với Mỹ. Nhưng để tôi hỏi khách hàng, các bạn có nghĩ rằng chúng ta thực thụ cần đến quan hệ liên hiệp đó?", Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tuyên bố trong một bài diến thuyết bữa qua, khi nói về quan hệ phù hợp tác quốc phòng giữa Manila và Washington.

Theo các chuyên gia phân tích, đây là động thái mới nhất trong chuỗi những phát ngôn gây sốc của Tổng thống Philippines về mối quan hệ với Mỹ, biểu lộ một mối "bất lương cảm" rõ ràng của ông đối với nước nhà bằng hữu được coi là gần gụi nhất.

Tuyên bố trên của ông Duterte được đưa ra trong bối cảnh quân đội Mỹ và Philippines vừa phải hoàn thành cuộc tập trận tầm thường sớm hơn một ngày so với dự kiến. Tổng thống Duterte từng tuyên bố ông muốn đây là cuộc tập trận phổ biến sau cùng giữa quân đội nhì nước, và sẽ không có thêm bất kỳ sự phù hợp tác nào gần giống trong nhiệm kỳ 6 năm của ông.

Bình luận viên Michael Sullivan của NPR nghĩ rằng mối ác nghiệt cảm đó được biểu thị một cách thức công khai trong thời điểm gần đây, nhưng nó rất có thể khởi nguồn từ bí quyết đây hơn 10 năm, tại một khách sạn ở thành phố Davao miền nam Philippines, nơi ông Duterte từng giữ chức thị trưởng suốt hơn 20 năm.

ngừng thi côngĐây là một khách sạn rẻ tiền mang tên Evergreen với những chiếc cầu thang dài giữa khu Hoa kiều tại Davao, có giá thuê phòng khoảng 15 đô la một đêm. Ngay khi khách bước vào, lễ tân đã cảnh báo rằng việc chế tạo bom trong phòng khách sạn là bị "nghiêm cấm", và thú kiếm được rằng hành động đó đã được chấp hành trước đó, bởi một công dân Mỹ tên là Michael Meiring.

Ngày 16/5/2002, người đại trượng phu tự xưng là thợ săn kho báu này vô tình kích hoạt vũ trang nổ đựng trong chiếc hộp kim loại khi đang nghỉ tại phòng 305. Fe Basan, cảnh sát trưởng đồn cảnh sát Santa Anna ở gần đó ngay ngay thức thì đến hiện trường sau khi nghe thấy tiếng nổ lớn.

"Lửa bốc cháy, và khói chan chứa khắp phòng", Basan nhớ lại. "Và chúng tôi nhìn thấy anh ta trong phòng, bất tỉnh vì quá đau khổ, với một bên chân đã bị bay mất".

Cảnh sát ngay thức thì đưa Meiring đến bệnh viện để cứu chữa và lên chiến lược thẩm vấn khi anh ta tỉnh lại. Họ đã sẵn sàng sẵn biển sơ khởi tố, với các tội danh ban đầu như tích trữ chất nổ trong phòng và hủy hoại của nả nơi nghỉ ngơi.

Hồi đó, tỉnh giấc Mindanao nói bình thường và thị trấn Davao nói riêng còn là một địa danh nguy nan, nơi các phần tử ly khai hoạt động mạnh, với các vụ tấn công bom khủng bố diễn ra khắp nơi, làm cho cảnh sát càng muốn làm rõ vai trò của công dân người Mỹ này.

Thế nhưng họ không bao giờ có được thời cơ ấy. Chỉ một ngày sau, những người nam nhi được cho là đặc vụ Mỹ đã tìm đến bệnh viện và đưa Meiring đi, theo cựu lãnh đạo tình báo quân sự ở Davao quá trình đó.

"Chưng sĩ kể rằng ông ta được chí ít 4 người, mặc áo FBI, đưa ra khỏi bệnh viện, và được chuyển bằng phi cơ trong khoảng Davao về Manila", vị chỉ đạo tình báo giấu tên này nói. Ông này cho hay những người đàn ông bí ẩn đó đã thuyết phục giám đốc bệnh viện Davao chuẩn y họ đưa Meiring đi, bằng phương pháp hứa hứa sẽ cấp visa cho con gái ông ta đến Mỹ.

Thị trưởng nổi xung

Cảnh sát trưởng Basan nói rằng khách hàng nào đó từ đại sứ quán Mỹ đã giao thông với bà và đưa ra những lời hẹn hẹn tương tự, với yếu tố kiện bà chuẩn y các đặc vụ Mỹ tiếp xúc ngay tức thì với Meiring trong bệnh viện, nhưng bà nói rằng bà không ân cần đến visa Mỹ. Khi Thị trưởng Duterte phát hình thành sự mất tích của Meiring, ông đã vô cùng tức giận, Basan kể lại.

Khách sạn Evergreen ở thành phố Davao, nơi xảy ra vụ nổ bom năm 2002. Ảnh: NPR

Theo cựu chỉ huy tình báo giấu tên, Thị trưởng Duterte coi việc các đặc vụ Mỹ đưa Meiring về Manila là hành động vi phạm độc lập Philippines cũng như quyền lực của ông. "chậm triển khai là lý do vì sao Thị trưởng Duterte, nay là Tổng thống Duterte, ghét người Mỹ tới vậy", ông này nói.

Serafin Ledesma Jr., người đảm nhiệm tờ Mindanao Journal, nghĩ là Thị trưởng Duterte có lý do để nổi xung. "Các đặc vụ FBI đã thể hiện sự ngạo mạn khi ngang nhiên xông đến Davao và lôi đi một đối tượng rất cần thiết mà nhà chức trách Davao đang sẵn sàng thẩm vấn", Ledesma nói.

"Đại sứ quán Mỹ đã có phương pháp hành xử kiểu hiếp đối với Duterte. Vào thời đó, thành phố đang phải giải quyết phổ biến điều can hệ đến các vụ tiến công bom, và bỗng hiện ra một người Mỹ với quả bom phát nổ trong phòng. Tại sao ông ta ở trong khách sạn đó, và lại mang theo chất nổ?", Ledesma đặt thắc mắc.

Khi phóng viên của NPR liên lạc với đại sứ quán Mỹ ở Manila để hỏi về vụ Meiring năm 2002, họ được giải thích rằng ông ta được chuyển về bệnh viện ở thủ đô Philippines theo khuyến nghị của bác bỏ sĩ địa phương. "Các bác sĩ ở Manila sau đó bắt buộc đưa ông ta về Mỹ để yếu tố trị tốt hơn. Chúng tôi không khiến cho gì hơn ngoài việc cung cấp phục vụ tư vấn bình thường cho một công dân Mỹ cần di tản vì nguyên nhân sức khỏe", email của đại sứ quán Mỹ nhấn mạnh.

Tuy nhiên, truyền thông Philippines lúc đó đồn đoán rằng Meiring làm cho việc cho CIA vào quá trình Mỹ đang tậu cách tăng cường sự hiện diện quân sự ở Mindanao như một cố gắng trong cuộc chiến chống khủng bố sau sự kiện 11/9. Việc Meiring có thể hòa bình chuyển di khắp Mindanao, kể cả các khu vực do phiến quân giữ vững, khiến cho phổ thông người nghi ngại rằng ông ta đang tham gia tham gia một chiến lược lớn để gây bất ổn ở tỉnh giấc này. Sự bất ổn đó sẽ là tiền đề để Philippines gật đầu cho phép Mỹ hiện diện đa dạng hơn trong khu vực.

"Tôi không thể khẳng định hay phủ nhận yếu tố đó", cựu sĩ quan tình báo quân sự Philippines nói. "Có nhẽ vì ông ta là một thợ săn kho báu có phiên bản đồ, nhưng đó cũng có thể là câu chuyện mà ông ta bịa ra để che giấu ý đồ thực sự của chính mình". Ledesma thì thẳng thừng hơn, nghĩ là việc Meiring được các đặc vụ FBI đưa ra khỏi bệnh viện cho thấy "ông ta ko phải là thợ săn kho báu".

Lệnh tầm nã nã Meiring do cảnh sát Davao phát ra. Ảnh: NPR

Duterte cũng có tầm thường quan điểm, và tuyên bố rằng đây là nguyên do ông quyết định không cho phép quân đội Mỹ chấp hành các hoạt động trinh sát bằng phi cơ không người lái ở Davao năm 2013.

Giọt nước tràn ly

Theo giới quan sát, sự cố Meiring chỉ là "giọt nước tràn ly" khiến ông Duterte nuôi ác cảm với Mỹ, bởi nó còn bắt nguồn trong khoảng bao tay mang yếu tố lịch sử bí quyết đó hơn một thế kỷ, trong khoảng công đoạn Mỹ đô hộ Philippines trong quá trình 1898-1964.

"Ông ấy không kháng cự người Mỹ, mà chính xác hơn là chính sách của Mỹ", nhà báo Editha Caduaya, người đã quen nhân thức ông Duterte suốt phổ quát thập kỷ ở Davao, nói. Ông Duterte giận dữ với "sự thiếu công bằng người Mỹ gây ra với người Moro – tập thể người Hồi giáo ở Mindanao, bởi mẹ ông cũng có căn nguyên trong khoảng người Moro", Caduaya cho hay.

Theo nữ nhà báo này, ông Duterte đặc biệt tức giận với vụ tàn sát hàng trăm người Moro, kể cả thiếu nữ và con trẻ, trên đảo Jolo năm 1906, được cho là do lính Mỹ gây ra. Ông đã chìa những bức ảnh về quá trình đó cho các nguyên thủ nước khác xem khi tham gia hội nghị thượng đỉnh ASEAN vừa diễn ra tại Lào. "Khi chúng tôi nói về biến cố đó, ông ấy thường nổi đóa", Caduaya kể.

Yếu tố lịch sử ở Mindanao và sự cố Meiring góp phần giải nghĩa thái độ thiếu cảm tình của ông Duterte đối với Mỹ, cũng như những lời lẽ gây sốc mà ông từng bỏ ra cho Tổng thống Barack Obama khi nói về cái mà ông gọi là "sự lên lớp về nhân quyền của Washington" đối với cuộc chiến chống ma túy do ông phát động.

Mặc dù vậy, Duterte nói rằng ông vẫn đề cao trị giá mối quan hệ Philippines – Mỹ, và ông chỉ muốn người Mỹ đứng ngoài công tác nội bộ của Philippines. Còn về phần Meiring, thợ săn kho báu tự xưng này tạ thế ở Mỹ năm 2012, khi mà lệnh tầm nã nã của ông ở Davao vẫn còn hiệu lực.

Tham khảo: 

Trí Dũng

Xem nhiều hơn: tin tổng hợp