Ngã ba Đồng Lộc
Ngã ba Đồng Lộc thuộc phường Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh) nằm trên đường Hồ Chí Minh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh giấc lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh.
Trong những năm chiến tranh, ngã ba Đồng Lộc là huyết mạch liên lạc để hậu phương tiếp viện sức người, sức của cho miền Nam.
Những năm 1964-1972, nơi đây bị tiến công phá liên tiếp và năm 1968 là ác nghiệt liệt nhất. Trong khoảng 04 tuần 4 đến 04 tuần 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi mét vuông đất nơi đây gánh trên 3 quả bom. Mặt đất bị biến dạng, đất đá cày đi xới lại.
Ngã ba Đồng Lộc tưởng như không có một bóng cây, ngọn cỏ nào có thể mọc nổi. Vậy nhưng, hôm sớm trên đoạn đường này vẫn có hàng nghìn người khiến cho nhiệm vụ tiếp liền giao thông, đảm bảo an toàn cho người và hàng hóa tiếp viện tham gia mặt trận miền Nam.
Hố bom chồng lên hố bom
Tại mặt trận ngã ba Đồng Lộc lúc bấy giờ có phổ quát đội ngũ như: Lính, giới trẻ xung phong, người lao động giao thông, công an, dân quân du kích…, thời điểm đông nhất lên đến 16.000.
Nhập cuộc hàng ngũ pháo binh 50 năm trước, ông Nguyễn Trinh (84 tuổi, trú phố Đồng Lộc) nhớ lại: "Những năm tháng đó máy bay thả bom như mưa. Chiều 27/4/1967, bom rơi vào trường Tiểu học khiến 15 em tử trận. Nhiều em khác bị thương, trong đó có con trai út của tôi". Mẹ ông cũng mất trong một lần chạy bom.
Ông Nguyễn Trinh.
Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 nữ bạn teen xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55, ra các con phố làm nhiệm vụ.
Tới 16h, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, một quả nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang hạn chế bom. Hầm sập, đông đảo 10 chị hy sinh. Người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng 24 tuổi.
Nhà bia tưởng niệm những người dân đã hy sinh tại Đồng Lộc.
Hiện nay, Khu di tích lịch sử cấp giang sơn Ngã ba Đồng Lộc được xây khang trang để tưởng vọng hàng nghìn chiến sĩ và người địa phương đã ngã xuống để kiểm soát mạch máu liên lạc Bắc - Nam.
Nhiều nhà cửa kiến trúc khác biệt được xây dựng, như: Khu tuyển mộ 10 cô gái bạn teen xung phong, sa bàn đương đầu, nhà bảo tàng, tháp chuông Đồng Lộc, cụm tượng đài...
Chiến tranh lùi xa, cuộc sống mới với cung đường giao thông văn minh, cây xanh mọc lên đã hồi sinh tọa độ chết năm xưa. "Thời điểm có thể khiến cho người ta quên đi bao nhiêu ngã ba trong thế cuộc, nhưng tôi nghĩ khó khăn có ai một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc với những câu chuyện cảm động", ông Nguyễn Trinh chia sớt.
Trích phim tư liệu Tiếng chuông Đồng Lộc.
Thời điểm có thể làm cho người ta quên đi bao nhiêu ngã ba trong thế cuộc, nhưng khó có ai một lần đi qua mà có thể quên được Ngã ba Đồng Lộc.
Ông Nguyễn Trinh
Chuyện kể trong khoảng nhị cây bồ kết
Tại phần chiêu tập của 10 nữ thanh niên xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc, có nhị cây bồ kết mọc lên xanh tốt, cao hơn đa dạng so với những cây thông, cây vú sữa bên cạnh. Trời nắng, bồ kết xòe tán tỏa bóng mát cho cả khu chiêu tập.
Mỗi lần tới thắp hương, du khách thắc bận rộn vì sao lại có hai cây bồ kết mọc ở đây?
Ông Nguyễn Thế Linh (hiện 77 tuổi, nguyên Đại đội trưởng 552) kể chiều 24/7/1968, dưới trời nắng như đổ lửa, ông kiếm được lệnh sẽ có đoàn xe quân sự đi qua Đồng Lộc, nhiệm vụ của các tiểu đội là đào hầm địa đạo trú ẩn và san các con phố.
Các nữ tuổi teen xung phong thuộc tiểu đội 4 - Đại đội 552 đang lấp hố bom. Ảnh: Tư liệu
Khi kiếm được nhiệm vụ, Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần, 24 tuổi, có nửa kia sắp cưới. Cô Hồ Thị Cúc, tiểu đội phó 24 tuổi, đã qua một đời chồng. Những người còn lại đều chưa lập mái ấm.
Ông Nguyễn Thế Linh - nguyên Đại đội trưởng 552. Ảnh: Đức Hùng
Tiểu đội 4 do chị Võ Thị Tần lãnh đạo, hôm ấy chỉ còn lại 10 người, bốn người khác bận việc không tham gia.
Cuối giờ chiều, hai phi cơ lướt qua dội bom xuống chỗ gần nơi các chị đang khiến cho nhiệm vụ. 10 người bị đất đá vùi lấp, tử chiến do bị sức ép từ quả bom, riêng tiểu đội phó Cúc chưa tậu thấy tử thi.
“Tôi đứng chỉ đạo trên tháp chuông, cách vị trí thả bom vài trăm mét, nhanh nhẹn chạy xuống, gọi thất thanh nhưng chị em ai nấy đều đã nằm lặng”, ông Linh nhớ lại.
Đêm hôm đó, cả đại đội khóc. Trong không gian mờ mịt, bao quanh tiếng sâu bọ kêu, ông Linh ngồi một mình trực bên tử thi 9 cô gái, việc tìm kiếm người còn lại vẫn tiếp tục.
Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập phù hợp
Chín bạn quây quần đủ mặt
Bé bỏng, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu bản thân mình em
Chín bỏ khiến cho mười răng được.
Sang ngày thứ ba, bạn bè sắm thấy chị Cúc trên đồi Trọ Voi, cách hố bom cũ 20 m trong phong thái ngồi, đầu đội nón, kế bên là cái cuốc. Thương xót người em, nhà thơ Yến Thanh - cán bộ công nghệ đội N55 cùng có mặt lúc đó đã viết những dòng thơ trên.
Bà Nguyễn Thị Hường (68 tuổi, từng là giới trẻ xung phong Tiểu đội 4) kể, ngày hy sinh, đầu tóc của những nữ anh em dính đất cát, quần áo vấy bẩn.
Ngày hè nắng bỏng rát, nước sinh hoạt thiếu thốn, trên trời bom vẫn không xong xuôi rơi. Khi khâm liệm, rộng rãi nữ tuổi teen xung phong đầu chưa gội sạch sẽ, quần áo vẫn lấm bùn.
"Rộng rãi anh em ước có quả bồ kết để gội đầu cho các cô thì tốt biết bao", bà Hường nói.
Tự do lập lại, khi đến thăm Đồng Lộc, đại tá Nguyễn Tiến Tuẩn, nguyên Giám đốc Công an Hà Tĩnh, đã về Hương Sơn tậu 2 cây bồ kết mang đến trồng bên cạnh chiêu tập phần các nữ bạn teen xung phong.
Mối tình dang dở
Ông Nguyễn Viết Hồng (74 tuổi, trú xã Thiên Lộc, Can Lộc) kể, giữa năm 1968, tranh thủ thời gian được cử ra miền Bắc học tập, ông xin phép thủ trưởng về quê kết duyên. Vừa đặt chân đến nhà, ông nhận tin dữ: Phi tần sắp cưới đã hy sinh.
Ông Hồng là nửa kia của chị Võ Thị Tần - "Chị cả" của 10 nữ giới trẻ xung phong ở Đồng Lộc.
Nhà phương pháp nhau một dậu mồng tơi, chàng trai Hồng mến cô hàng xóm bởi nụ cười hiền hậu, đức tính giản dị. Cuối năm 1964, anh ngỏ lời và được gia đình bạn gái đồng ý. Họ công ty lễ dạm ngõ, chờ ngày làm cho đám cưới.
"Sau đó tôi khởi hành tòng ngũ", ông Hồng nói.
Ông Hồng và người hoàng hậu hiện nay. Ảnh: Phượng Vũ
Tối hôm đi nhận quân, trời mưa đầm đìa. Chị Tần đến cầm tay anh Hồng, lấy từ trong túi áo trao cho anh một bức ảnh và lọn tóc thề. Anh Hồng tặng lại cho chị chiếc lược trắng. Trao kỷ vật hoàn thành, cả nhị nhìn nhau không nói nên lời. Anh Hồng vào Quảng Trị, chị Tần ở lại Đồng Lộc.
Những năm 04 tuần cách biệt, anh chị giao thông bằng thư. Năm 1968, khi anh Hồng ra đảo Cồn Cỏ thì mất giao thông với người yêu. Anh bị thương, được cử ra Bắc học tập. Sau đó anh tranh thủ về quê cưới hậu phi, nào ngờ ngày về là ngày chia ly.
Hết chiến tranh, anh Hồng trở lại quê, hàng ngày vẫn hỗ tương chăm sóc bố đẻ của chị Tần. Thấy chàng trai vẫn nặng tình với con gái, bố chị Tần khuyên nên cưới thê thiếp, song anh lần lữa. Thuyết phục không được, ông đầu mối một cô gái trong quận với anh và họ nên duyên.
Bà xã chồng ông Hồng xem chị Tần là thành viên của gia đình, rước ảnh chị Tần về lập bàn thờ.
Chiến tranh buộc những chàng thanh niên hay cô gái phải đi thêm bước nữa, dù không như ý nguyên lúc đầu. Song cũng có phổ thông người chẳng thể bước tiếp.
Ông Nguyễn Thế Linh cho hay, đại đội do ông quản lý có nữ thanh niên xung phong tên Cát, yêu chàng trai trú cùng thị trấn song anh này đóng quân xa. Buổi chiều năm 1968, nửa kia hành binh xịt qua nhà ở Đồng Lộc, cô Cát nghe tin mừng cuống, xin thủ trưởng về gặp anh.
"Về đến cổng nhà, cả nhì chạy ra chạm mặt nhau. Đúng lúc ấy, máy bay thả ngay một quả bom trước cửa. Họ chưa kịp nói một lời tâm tình...", ông Linh kể.
Chuyện của anh Hồng - chị Tần, của nữ giới trẻ xung phong Cát là câu chuyện bình thường của cặp nam nữ đã trao kỷ vật, song chỉ có thể hẹn nhau ở bên kia nhân loại, tại Ngã ba Đồng Lộc.
***
Khi chiến tranh chấm dứt
Bà Nguyễn Thị Hường.
Sau giải phóng, bà Nguyễn Thị Hường chuyển về khiến cho trong ngành nghề thương nghiệp. Lấy chồng khiến cho quân nhân, bà có ba người con, cuộc sống tuổi già yên ấm với một căn nhà cấp bốn tại thị trấn Hà Tĩnh.
Từng tầm thường tiểu đội 4 với 10 cô gái đã hy sinh, những ngày lễ Tết, bà cùng anh em hiện còn sống thường lên thắp hương, tưởng nhớ những người bạn xưa cùng tầm thường chiến hào. Những lần gặp gỡ, dân chúng ấp ôm nhau khóc.
Bà Hường kể, hòa bình lập lại, những cô gái thuộc tiểu đội 4 ra quân, người khiến cho ở công ty may mặc, người chuyển về đội vận tải. Với những nam nữ tuổi teen xung phong khác, không chuyển được ngành, họ về quê.
Chiến tranh buộc họ phải làm cho việc giữa thời tiết hà khắc, ngâm mình dưới nước hàng giờ. Trở về, nhiều người mang bệnh tật, cơ thể đau yếu nhiều lần. Lập mái nhà, song họ mất thiên chức làm bố, khiến mẹ.
"Một vài khác, vì phiền muộn phổ biến chuyện, không kết duyên mà sắm đến chốn thanh tịnh nơi cửa Phật", bà Hường cho hay.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Hợi (69 tuổi, trú quận Hương Khê) tâm tư, đôi khi giao thông với anh em từng là tuổi teen xung phong ở Đồng Lộc, họ khóc qua máy tính bảng, chia sẻ cuộc sống khó nhọc, có người kinh tế hạn hẹp nên mái ấm lục sục.
"Tôi vui vẻ vì có một tổ ấm, nhưng phổ thông đêm chiêm bao thấy bom rơi, giật mình thức giấc giấc thấy thương đồng đội ngày xưa vô cùng", bà Hợi nói.
Ông Đào Anh Tuân, Phó ban quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc cho nhân thức, mỗi năm nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách du lịch, dâng hương. Họ là những cựu binh, tuổi teen, thiếu nhi, người lao động, nhân viên....
Những người làm quản lý ở đây đang huy động các nguồn lực để chỉnh trang tổng thể khu di tích, xây dựng đền thờ Ngã ba Đồng Lộc, phục dựng tòa tháp dấu vết chiến tranh.
Một ngày giữa 04 tuần 10/2017, chị Tú (40 tuổi, tới trong khoảng Yên Bái) san sẻ, khi nghe chỉ dẫn viên kể về sự hy sinh của 10 nữ thanh niên xung phong, chị đã khóc.
Đầy đủ du khách cũng sụt sùi khi xem tư liệu và thước phim tại Bảo tồn Đồng Lộc. "Nhân sắp đến ngày đàn bà Việt Nam, xin dâng những bông cúc trắng, nén hương thơm và tấm lòng thành kính lên các nữ thanh niên xung phong", chị Tú chắp tay trước chiêu mộ phần 10 liệt sĩ.
Ngã ba Đồng Lộc nhìn trong khoảng trên cao.
Di ảnh 10 nữ bạn teen xung phong trong bảo tàng ở Ngã ba Đồng Lộc.
Đức Hùng
Xem tại: tin tong hop
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét