Tổng thống 93 tuổi nắm quyền 37 năm của Zimbabwe - VnExpress

Tổng thống Zimbabwe Robert Mugabe. Ảnh: Reuters.

Bít tất tay chính trị đang gia tăng ở Zimbabwe sau khi Tổng thống Robert Mugabe bị quân đội nước này quản thúc. Tổng thống 93 tuổi chắc chắn ông vẫn là người cai trị hợp pháp độc nhất vô nhị của đất nước và không chấp nhận từ nhiệm. Tình thế đối đầu giữa Tổng thống Mugabe và quân đội khiến dấy lên nỗi lo lắng về một cuộc binh biến có thể đẩy giang sơn vốn đã tụt hậu lún sâu thêm tham gia khủng hoảng, theo Aljazeera.

Quân đội Zimbabwe đã chiếm giữ trụ sở đài truyền hình đất nước ZBC ở thủ đô Harare và phong tỏa rộng rãi văn phòng chính phủ hôm 15/11. Một người phát ngôn quân đội khẳng định Tổng thống Mugabe vẫn bình yên và họ không có nhu cầu bạo động mà chỉ muốn nhắm vào "những tên tù nhân bao quanh tổng thống", buộc những kẻ "thực hiện hành vi tội cường bạo gây tổn thất về kinh tế và thị trấn hội cho tổ quốc phải bị đưa ra ánh sáng".

Ông Mugabe lên nắm quyền kể từ khi Zimbabwe giành chủ quyền năm 1980. Trong 37 năm trên cương vị người đứng đầu non sông, Tổng thống Mugabe đã phải hứng chịu không ít chỉ trích vì các cáo buộc bạn bè áp những người dị đồng chính kiến, can thiệp bầu cử và khiến cho nền kinh tế quốc gia đi xuống.

Chiến đấu giành chủ quyền

Ông Mugabe sinh ngày 21/2/1924 tại Kutama, đông bắc Salisbury (nay là thành phố Harare, thủ đô Zimbabwe), Rhodesia (nay là Zimbabwe).

Ông từng theo học tại phổ biến trường đại học khác biệt, trong đó có Đại học Fort Hare, Đại học London và Đại học Nam Phi.

Xuất hành điểm là một thầy giáo với 7 tấm bằng đại học, cái tên Robert Mugabe trở nên nhiều người biết đến tham gia thập niên 1960 khi ông giữ vai trò chỉ huy Liên kết Giang sơn châu Phi Zimbabwe (ZANU) trong trận chiến tranh du kích đòi chủ quyền trong khoảng Anh (1964 - 1979).

Năm 1964, ông bị tống giam và phải ngồi tù 10 năm vì "một bài diến thuyết mang tính chất khích động lật đổ". Không lâu sau khi được trao trả tự do vào năm 1974, Mugabe đã tạo nên một cơn động đất trên chính trường. Ông tiếp tục là người dẫn đầu làn sóng tranh đấu chống lại những người thống trị thực dân địa da trắng phân biệt chủng tộc.

Năm 1980, Rhodesia giành được độc lập và đổi tên thành Zimbabwe một năm sau đó. Ông Mugabe giữ chức thủ tướng Zimbabwe trong khoảng năm 1980 đến 1987. Ngày 31/12/1987, ông chính thức biến thành tổng thống Zimbabwe. Vì những đóng góp cho phong trào đương đầu giành độc lập, ông từng được người dân tôn sùng như một hero dân tộc.

Bàn cãi

Trong những năm đầu chỉ huy tổ quốc, ông Mugabe được ngợi ca vì cố gắng mở mang các dịch vụ phố hội, đầu tư xây dựng mới phổ quát bệnh viện và ở dọc đường cho người địa phương.

Đương nhiên, càng về sau, những ngôn ngữ chỉ trích Tổng thống Mugabe hình thành ngày càng phổ biến.

Trong gần 4 thập kỷ ông Mugabe làm chỉ đạo, Zimbabwe đã đi trong khoảng một trong những non sông giàu có nhất châu Phi biến thành nước nghèo nhất trái đất với tỷ trọng lạm phát cao kỷ lục.

GDP bình quân đầu người năm 2016 của Zimbabwe là 978 đô la Mỹ. Nước này trải đời qua thời kỳ siêu lạm phát năm 2007 - 2009, với biểu lộ rõ nhất là việc Nhà băng Trung ương liên tục phát triển tiền mệnh giá rất cao như 20 triệu hay 100 tỷ đô la Zimbabwe. Năm 2008, tỷ trọng lạm phát cao kỷ lục lên tới 231 triệu %.

Chính sách cải tổ "thần tốc", phân phối lại đất đai mà Tổng thống Mugabe ban hành năm 2000, theo một số người, là chiến thắng lớn nhất của ông, nhưng đối với nhiều người khác, nó chính là nguồn cơn khiến Zimbabwe trượt dài, rơi vào khủng hoảng.

Ông Mugabe chủ trương cưỡng đoạt nông trại, đồn điền trong tay người da trắng để trao cho người da đen, với rất ít trải nghiệm canh tác, quản lý. Hệ quả là nông nghiệp sa sút nguy hiểm, ảnh hưởng đến toàn cục nền kinh tế. Nông nghiệp lúc bấy giờ được đánh giá là xương sống đối với kinh tế Zimbabwe.

Ở tuổi 93, khi sức khỏe đã giảm sút rõ rệt, ông Mugabe vẫn nỗ lực tìm kiếm quyền lực, theo BBC.

Trước cuộc bầu cử năm 2008, ông Mugabe nói: "Giả dụ bạn thua trong cuộc bầu cử và bị cư dân chối từ, đó là lúc bạn nên rời bỏ chính trường". Nhưng khi về sau đối phương là ông Morgan Tsvangirai, chỉ đạo đảng Phong trào Đổi mới Dân chủ (MDC), ông Mugabe đã cho thấy một thái độ bất mãn, tuyên bố rằng "chỉ Chúa" mới có thể khiến ông rời ghế tổng thống.

Các cuộc đồng chí áp bạo lực khởi đầu nổ ra. Để bảo vệ những người ủng hộ mình, ông Tsvangirai đã tháo lui khỏi vòng hai cuộc bầu cử tổng thống năm 2008.

Trong giai đoạn nền kinh tế Zimbabwe chao đảo với bóng ma siêu lạm phát bao phủ, ông Mugabe đã khẳng định rằng một non sông không bao giờ bị phá sản.

Tổng thống Mugabe tuyên bố chống chọi nhân danh những người địa phương nông thôn nghèo nàn nhưng phần nhiều đất đai được ông phân bổ lại trong cuộc cải tổ hồi năm 2000 lại rơi vào tay những đồng chí gần gụi với ông.

Những người chỉ trích nghĩ là Tổng thống Mugabe không có bất kỳ nắm bắt biết nào về cách thức mà nền kinh tế tân tiến hoạt động. Theo họ, ông Mugabe nhịn nhường như chỉ tập trung vào nghi vấn khiến cho thế nào để chia sớt "miếng bánh" lợi ích chứ không hề làm cho thế nào để làm cho nó lớn hơn.

Người hiền thê tham vọng

Đệ nhất phu nhân Zimbabwe Grace Mugabe. Ảnh: AFP.

Người hoàng hậu trước tiên của Tổng thống Mugabe là bà Sally Hayfron. Bà Sally kết hôn với ông Mugabe năm 1987 nhưng đã tắt hơi vào năm 1992 vì bạo bệnh. Tới năm 1996, Tổng thống Mugabe kết hôn lần nhị với bà Grace Marufu, kém ông 41 tuổi, người được cho là tâm điểm trong cuộc khủng hoảng chính trị bây giờ ở Zimbabwe.

Grace Marufu xuất hiện tại Benoni, thành phố ở miền bắc Nam Phi, năm 1965 và đến Zimbabwe sống lúc 5 tuổi. Trước khi lấy ông Mugabe, bà Grace đã lập gia đình với một phi công không quân.

Đệ nhất cu li nhân Grace nhiều người biết đến với lề thói bán buôn xa xỉ. Bà từng tiêu ít ra 100.000 đô la trong một lần buôn bán ở Paris, và kể trong khoảng đây, bà gắn liền với biệt danh "Gucci Grace".

Dù non sông lâm tham gia cảnh bần hàn, bê trệ, nhà Mugabe được cho là chiếm hữu khối tài sản trị giá hàng tỷ USD trên khắp trái đất, bao gồm ở Malaysia và Hong Kong, cũng như các vùng đất nông nghiệp sinh lợi ở Zimbabwe, theo LA Times.

Bà Grace và cựu phó tổng thống Zimbabwe Emmerson Mnangagwa là những kẻ thù khó khăn để biến thành người kế nhiệm ông Mugabe. Cuộc đối đấu giữa họ đã gây ra sự chia rẽ trong đảng cầm quyền Đoàn kết Quốc gia châu Phi Zimbabwe - Mặt trận Yêu nước (ZANU-PF).

Tuần trước, Tổng thống Mugabe đào thải ông Mnangagwa, người từng là bộ trưởng quốc phòng, sau khi bà Grace buộc tội những người ủng hộ Mnangagwa lên kế hoạch đảo chính.

Giới phân tách đánh giá hành động của ông Mugabe dường như nhằm dọn các con phố cho bà Grace biến thành tổng thống Zimbabwe. Đương nhiên, viễn tượng trên giờ đây khó xảy ra bởi quân đội đã can thiệp tình hình. Hiện không rõ tăm dạng của bà Grace, có nguồn tin cho rằng bà đang ở nước ngoài.

Vũ Hoàng

Có thể bạn quan tâm: tin tổng hợp