Người được cắt cử khiến Trưởng ban Tổ chức lễ Chủ quyền là ông Nguyễn Hữu Đang. Sinh năm 1913, quê Kiến Xương (Thái Bình), ông Đang từng học Cao đẳng sư phạm năm 1932-1936, nhập cuộc sáng lập Hội văn hóa cứu quốc, tổ chức phong trào truyền bá quốc ngữ. Ông phổ biến năm viết báo cách mệnh, có tài hùng biện, đi diễn thuyết khắp cả nước.
"Việc không dễ dàng mới giao cho chú"
Sau ngày cách mạng 04 tuần Tám chiến thắng, ông Đang công tác tại Bộ Tin tức và Tuyên truyền, được Chính phủ Cách mệnh Tạm giao đảm nhận Lễ Độc lập. Ngày 28/8/1945, cụ Nguyễn Văn Tố (Bộ trưởng Cứu tế trong Chính phủ cách mệnh tạm) dẫn ông vào Bắc Bộ phủ trưng bày với Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Cụ Hồ hỏi: “Chính phủ trợ thì quyết định khiến lễ ra mắt quốc dân đồng bào vào ngày 2 tháng 9. Chú có đảm nhận được việc đơn vị buổi lễ không?”. Nhẩm tính chỉ có bốn ngày, khối lượng công tác khổng lồ, ông giải đáp: “Thưa cụ, việc cụ giao là quá khó, vì gấp quá rồi”. Cụ Hồ nói ngay: “Có khó khăn thì mới giao cho chú chứ!” và đòi hỏi tối 31/8 quay lại báo cáo kết quả sơ bộ cho Chính phủ.
 |
|
Lễ đài được dựng trong bốn ngày. Ảnh tư liệu. |
Ngày Độc lập được Chính phủ cách mệnh tạm thời quyết định đơn vị tham gia 2/9, vì là chủ nhật. Ban công ty ấn định vào buổi chiều để buổi sáng nhân dân ngoại ô và các tỉnh giấc phụ cận kịp về dự. Trong bốn ngày, ông Đang chủ trì khắc phục khối lượng công tác khổng lồ, trong khoảng trang trí, vệ sinh các con phố phố, xây dựng lễ đài, loa đài, đến công tác bình yên, tuyên truyền...
Việc trước tiên là phải có đội ngũ nhập cuộc tham gia Ban doanh nghiệp. Ông Đang cho đăng thông báo: “Ngày 2/9/1945, Chính phủ tạm bợ sẽ làm cho lễ công bố quốc dân đồng bào, tuyên bố chủ quyền tại vườn hoa Ba Đình. Đồng bào nào có nhiệt tâm, muốn cống hiến, góp của vào việc tổ chức ngày lễ lịch sử trọng đại này, xin mời đến hội quán Trí Tri ở phố Hàng Quạt gặp gỡ Ban doanh nghiệp”.
Thông cáo được gửi ngay tới tất cả báo hàng ngày, yêu cầu đăng lên trang nhất, với hàng chữ tít thật lớn. Nhờ đó sáng hôm sau, hội quán Trí Tri chật kì quái người chứng nhận nhập cuộc và cho mượn những thứ quan trọng.
Tầm thường tay xây đài Độc lập
Trong cuộc họp chớp nhoáng ở hội quán Trí Tri, ông Đang đưa ra quan điểm: Việc quan trọng trước tiên là phải dựng một lễ đài Chủ quyền thật đẹp, thật uy nghi, xứng đáng với ngày lịch sử trọng đại tại trọng điểm vườn hoa Ba Đình để Chính phủ cách mạng tạm bợ đứng lên công bố. Vậy đồng bào nào hiện có mặt ở đây có thể đảm nhận trọng trách đó?
Họa sĩ Lê Văn Đệ (thủ khoa khóa I Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1930) nhận dựng lễ đài. Ông Đang nhắn nhủ: “Lễ đài Độc lập là nhà cửa kiến trúc, tuy dựng lập cập, trợ thì thời, nhưng phải vững chắc, hài hòa với cục bộ… Nếu như không chắc, mấy chục nhân loại đứng lên, nó đổ sụp xuống thì ngày lễ coi như thất bại. Vì vậy cần có một kiến trúc sư phối hợp với anh”.
Ngay tức khắc kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh (ra trường Khoa Kiến trúc, Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1938) xung phong: “Bữa qua tôi được đạo diễn Phạm Văn Khoa, cùng hoạt động trong Hội văn hóa cứu quốc, cho biết ý đồ của Ban công ty. Tôi đã điều tra vườn hoa Ba Đình và vẽ chấm dứt bạn dạng thiết kế lễ đài”. Nói hoàn thành, ông Quỳnh trải rộng bạn dạng vẽ bằng giấy can lên mặt bàn.
 |
|
Chủ toạ Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn chủ quyền trên Lễ đài quảng trường Ba Đình, Hà Nội, ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nghe ông Quỳnh trình bày, ông Đang cân nhắc rồi đặt bút ký ưng chuẩn tham gia phiên bản kiến tạo, đóng dấu Ban công ty. “Ban doanh nghiệp quyết định giao nhà cửa này cho hai anh. Các anh cần gì, chúng tôi sẽ lo chạy trọn vẹn. Lễ đài phải được dựng chấm dứt trong vòng 48 giờ. Đúng 5h sáng mùng 2/9 tôi sẽ tới nghiệm thu”, ông Đang nói với nhị ông Quỳnh và Đệ.
Theo yêu cầu của kiến trúc sư Quỳnh, đạo diễn Khoa đến xã Hàng Đào, Hàng Ngang, yêu cầu các chủ hiệu bán vải cho mượn những tấm vải đỏ, vải quà, rồi đến phường Hàng Hành mượn gỗ xà, gỗ ván và cử thợ nhiều năm kinh nghiệm về dựng lễ đài. Công nhân nhà máy điện Lặng Phụ đưa điện đến nơi thiết kế.
Lễ đài làm cho chấm dứt trước rạng đông 2/9/1945, mặt hướng về tuyến đường Điện Biên Phủ bây giờ và hoàn thành trong thời điểm rất ngắn, chỉ khoảng 15 giờ.
Buổi lễ diễn ra thành công
Thay mặt Ban công ty, ông Đang gửi thư đề ngày 31/8/1945 cho Thị trưởng Thủ đô È cổ Văn Lai, yêu cầu hạ lệnh cho các chùa chiền, nhà thờ cho mở cửa, quét tước tinh khiết và đốt trầm hương để mừng Ngày Độc lập. Tại vườn hoa Ba Đình và hai bên những thị trấn phụ cận, ông Đang yêu cầu Thị trưởng cho treo cờ.
Ông Nguyễn Dực, chủ hiệu tu bổ radio Hàng Bài, được giao đảm đương mắc micro trên lễ đài, chuỗi hệ thống loa phóng thanh lòng vòng vườn hoa Ba Đình và các phường lân cận. Lúc diễn ra buổi lễ, ông Dực túc trực dưới gầm lễ đài, theo dõi dòng điện, tiếng loa.
Ban đơn vị phát thanh trực tiếp buổi lễ. Các ông È Lâm, Nguyễn Dực đã cùng viên chức kỹ thuật Đài phát tín hiệu Bạch Mai đem máy phát công suất 300W lên hội sở Bộ Tuyên truyền ở số 4 Đinh Lễ để truyền âm thanh cuộc mít tinh ở Ba Đình về bằng đường dây trằn rồi phát sóng trực tiếp. Dĩ nhiên, do công suất máy yếu nên chỉ những đứa ở gần mới nghe được.
Về việc tuyên truyền, các ông È Kim Xuyến, Đổng lý văn phòng Bộ Tuyên truyền, nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, ông Lưu Văn Lợi, Nai lưng Lê Nghĩa… đã công ty khiến các khẩu hiệu theo ba thứ tiếng Việt, Nga, Anh bằng giấy tráng kim dán trên băng rôn đỏ treo quanh quéo lễ đài. Phiên bản Tuyên ngôn độc lập nhận từ Hồ Chủ toạ cũng được chuyển đi in và gửi đăng các báo sẽ ra vào đầu tuần tiếp theo.
Ông Quản Đinh Ngọc Liên cùng đội quân nhạc (của quân nhân khố xanh thuộc Pháp cũ) tập dượt gấp bản Tiến quân ca. Việc quay phim và tự sướng sự kiện, ông Đang đặt hiệu ảnh Hưng Ký ở Hàng Trống, dĩ nhiên sau buổi lễ, hiệu ảnh báo là phim hỏng, chỉ còn ảnh.
 |
|
Hàng trăm nghìn cư dân tham dự lễ báo cáo Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945. Ảnh tư liệu. |
Nhiệm vụ bảo vệ các thành viên Chính phủ tạm và đại chúng dự mít tinh được ủy quyền Sở Liêm phóng Bắc Bộ, cảnh sát cùng với quân đội và tự vệ Cứu quốc Hoàng Diệu (Hà Nội). Ngoài ra, đội biệt kích Con Nai của Mỹ, đi cùng cùng nhóm Việt Minh trong cuộc chiến chống phát xít Nhật từ chiến khu Tân Trào về cũng tham gia bảo kê kỳ đài và quay phim buổi lễ. Dĩ nhiên, các thước phim tư liệu về ngày lễ này sau này có được là do một Việt kiều ở Pháp gửi tặng mà đến nay vẫn chưa rõ người quay phim là bạn nào.
Sáng 31/8/1945, ông Đang trở lại Bắc Bộ phủ chạm chán Hồ Chủ toạ. Sau khi nghe báo cáo ngắn gọn về hầu hết mọi việc, Hồ Chủ tịch nói giọng nghiêm trang: “Chú phải nhớ ngày 2 tháng 9 sắp đến sẽ là một ngày lịch sử. chậm triển khai là ngày khép lại cuộc Cách mệnh tháng Tám, và ngày khai sinh nước vn Dân chủ Cộng hòa”.
Buổi lễ Chủ quyền dù được doanh nghiệp mau lẹ, nhưng đã diễn ra thắng lợi. Trước máy phóng thanh, Hồ Chủ toạ đọc bản Tuyên ngôn độc lập: “Hỡi đồng bào cả nước. Đông đảo đại chúng đều hiện ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được. Trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc…”.
Phía dưới khán đài, khoảng 500.000 đồng bào tới từ khắp nơi chăm chú lắng nghe.
Lê Tiên Long
Xem tại: tin tổng hợp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét